Eski Yunan dilinde "söz" kavramını karşılayan üç ayrı kelime kullanılıyordu: epos, logos ve mythos. Epos; güzel, şiirsel söz anlamına gelirken logos; bilimsel gerçekleri anlatan söz demekti. Ancak bunların arasından mythos; duyulan söz, efsane anlamına geliyordu. Mythologia yani mitoloji kelimesi ise mythos ve logos sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmiş ve efsane-bilimi anlamını taşımaktadır.
Günümüzde mitoloji denince akla genellikle Yunan mitolojisi gelse de mitolojinin tanımı "bir kültüre ait geleneklerin, doğa olaylarının, masalların anlatıldığı efsanelerin tamamının anlatıldığı söylenceler"dir. Dolayısıyla aslında Pers mitolojisi, Hindu mitolojisi, İskandinav mitolojisi, Mısır mitolojisi hatta Türk mitolojisi dahi vardır.
Bu film listesinde genellikle Yunan mitolojisinden izler taşıyan filmleri görsek bile arada Rus, İskandinav ve Sakson mitolojisinden anlatılar taşıyan filmler de göreceğiz. Bunun sebebini, Batı kültürünün Yunan mitolojisine hayranlığı olarak düşünebiliriz; elbette Hollywood da Batı kültürünün ilgisini en çok çekecek konularda filmler yapıyor. Keyifli seyirler!
NOT: Bu başlıkta mitolojik karakterler ile çekilmiş filmlere değil, anlatımları da mitolojik olan yapımlara yer vermeye çalışıldı. Dolayısıyla Thor da İskandinav mitolojisindeki bir Tanrı olmasına rağmen filmleri Marvel Comics'in süper kahraman filmlerinden olduğu için filmin kurgusu mitolojiyi değil Thor'un günümüzdeki maceralarını anlatıyor. Ya da Mumya filminde Mısır mitolojisinden karakterler yer alsa da öyküsü mitolojik değil, modern çağda geçen fantastik- macera filmi segmentinde yer alıyor. Pan'ın Labirenti filmi de aynı şekilde; Pan, mitolojik bir karakter olsa da modern çağdaki küçük bir çocuğun yas sürecini anlatan film asla mitoloji filmi segmentine koyulamıyor.
1) 300 Spartalı
Spartalıların hikayesi aslında Herodot'un yazılarında Termofil Savaşında anlatılmaktadır. Milattan önce 5. yüzyılda çok zor yaşam koşullarında gerçekten de Agoge denilen vahşi bir eğitim sistemiyle savaşçı olarak yetiştirilen Spartalı çocuklar aslında biraz yabani, çokça da kuvvetli askerler oluyorlardı. Heredot'a göre Meşhur Pers Kralı Xerxes (Serhas) Antik Yunan bölgesine saldırdığında 2.600.000 kişilik bir ordu toplamıştır; karşılığında Yunan birlikleri
(Peloponnes kuvvetleri) ise toplam 4000 kişilik bir savunma (içlerinde 300 kişilik Sparta birliği de mevcut) ile deniz ve kara yolunu tutmak için toparlandı. Tabii "tarihin babası" olarak bilinen Herodot'un öteki lakabını da bilirsiniz; kolpaların babası. Dolayısıyla o çağda toplam Pers nüfusunun bile ancak 3 milyon olabileceği düşünülürken 2.600.000'ini antik Yunan topraklarına sefere çıkarması mümkün değildi.
Kral Leonidas ve Spartalı askerleri Termofil geçidinin en dar bölgesinde bir savunma kuruyor ve binlerce Pers askeriyle çarpışıyor. Bu esnada Leonidas'ın birliğinin 300 değil 4000 kişi olduğu söyleniyor. Sonra hain bir Termofilli çoban keçilerin geçtiği gizli patikayı Pers Kralı Xerxes'e söylüyor ve böylece Pers birlikleri gizlice geçici arka yoldan geçip Sparta birliklerini pusuya düşürüyor. Geçidi üç gün boyunca tutan Spartalılar 20.000 Persliyi yok ederek üstün başarı gösterse de sonunda düşüyorlar. İşte bu efsane de müthiş yönetmen Zack Snyder tarafından 2007'de Gerard Butler'ın başrolüyle ekranlara uyarlanıyor.
Bahsedilen Termofil Geçidi yaklaşık 24 yüzyıl sonra 1897 Harbi esnasında "6 ayda geçilemez" denilirken Osmanlı askeri tarafından 24 saatte geçilmiştir. Bu savaş Osmanlı'nın kazandığı son savaş olarak tarihe geçmiştir. Termofil'in laneti de diyebiliriz:)
2) On Drakon
Slav mitolojisinde ejderha figürü tanrısal bir yaratık olarak yer almaktadır. Bazen kadınları kaçıran insansı ejderha hikayesini anlatan bu film 2015'te Indar Dzhendubav'in yönetmenliğinde beyaz perdeye masalsı bir anlatımla aktarılmıştır. Oldukça romantik bir anlatıma sahip olan film, yöresel müzikleri ve muhteşem "kurban etme" sahneleriyle akıllara kazınıyor. Bir kentin insanları, ejderhanın saldırmaması karşılığında her yıl en güzel bakireleri ona dinsel bir törenle kurban ediyorlar. Ve yüzyıllar geçse bile bu bir ritüele dönüşüyor.
3) Beowulf
Eski Anglo-Sakson edebiyatındaki bu efsane, aslında bir şiir olarak kaleme alınmıştır. Hatta 3182 dizeyle eski İngiliz edebiyatının en uzun eseri olmakla ünlüdür. Aslında İngiliz değil Danimarka kralı olan Beowulf'un yaratık Grendel ve sonrasında annesiyle olan savaşını anlatan hikaye 2007'de Robert Zemeckis tarafından Real D teknolojisiyle beyaz perdeye aktarılıyor. Filmde Angelina Jolie, Anthony Hopkins gibi yıldız isimler olmasına rağmen 6.3 IMDB puanı ile Beowulf underrated kalıyor.
4) Titanların Savaşı / Titanların Öfkesi
Yunan mitolojisindeki ünlü karakterlerden Perseus'un hikayesini anlatan bu iki film, kesinlikle türünün en iyi örneklerinden. Filmde Pegasus'tan Medusa'ya kadar birçok mitsel karakterin tasvirini görüyoruz. Müthiş ataerkil Yunan mitolojisi yine Zeus'un kaçamaklarından bir çocuğun dünyaya gelmesini sağlar; Perseus. Zeus bir gece Argos Prensesi Danae'nin çatısından yağmur damlası şeklinde sızarak ona tecavüz eder. Böylelikle yarı-tanrı olan Perseus doğar. Perseus, mitolojide tehlikeli ama acıların kadını Medusa'yı öldürmesiyle de bilinmektedir. Aynı zamanda yine yarı-tanrı olan Herkül'ün hem büyük dedesi hem de yarı kardeşidir.
Filmin başrolünde fantastik filmlerin gözbebeği Sam Worthington'ı izliyoruz. Sekans filmi olan Titanların Öfkesi'nde ise bu defa tüm tanrıların yaratıcısı olan Titanların lideri Kronos ile bir mücadele anlatılıyor. Yarı-insanın tanrı-yaratanı yenmesi mitolojik anlatımların belki de en yüksek noktasıdır.
5) Kaplan ve Ejderha
Çin Halk Cumhuriyeti yapımı olan film 2000 yılında, en ünlü Çinli oyuncularla birlikte sinemalara girdi. Filmin eşsiz müzikleri, pastoral havası ve hüzünlü anlatımı ile En iyi Yabancı Film ile birlikte dört ayrı Oscar ödülü kazandı. Çin mitolojisindeki ritüelleri anlatan filmde bir sahnede Türkçe bir şarkı duyabilirsiniz, muhtemelen efsanedeki karakterin Uygur olmasından kaynaklanıyor. Şaşırmayın:)
6) Ölümsüzler: Tanrıların Savaşı
Yönetmen Tarsem Singh, bu filmi çekerken resim sanatındaki Rönesans akımında bir görsellik sağlamaya çalıştığını söylemiştir. Filmde Hollywood'un beyaz atlı prensi Henry Cavill
ve Drakula'da da bahsedeceğimiz Luke Evans gözleri şenlendiriyor.
Filmde, yine yarı Tanrı olan Prens Theseus'un mitolojik öyküsü anlatılıyor. Tabii bu defa gizli baba Zeus değil, Poseidon. Hatta Prens Theseus'tan, Homeros'un Truva destanında da bahsediliyor; Truva Savaşı'nda Yunanlılar tarafında savaşan hatta Truva atının içine saklanan askerlerden biri olduğu söylenen Acamas, mitolojide yarı-tanrı olarak anlatılan Prens Theseus'un oğludur.
7) Drakula: Başlangıç
"Bu bizim bildiğimiz vampir Drakula değil mi, neresi mitolojik?" derseniz, hayır değil. Tarihte Drakula olarak bilinen kişi aslında 15. yüzyılda yaşayan Eflak Prensi Vlad III. Voyvoda'dır. Voyvoda'nın Drakula ismini alması ise babasından kaynaklanmaktadır. Baba II. Vlad kendisine Rumencede ejderha anlamına gelen dragul lakabını koymuştur. (Daha önce söylediğimiz gibi ejderha Slav kültüründe çok önemli bir yere sahiptir.) Bunun üzerine oğlu III. Vlad de ejderhanın oğlu anlamına gelen Drakula olarak çağırılmaya başlanmıştır.
Eflak Prensliği'nin Osmanlı'ya vergi ödemeyi reddetmesi üzerine çıkan savaşta baba Vlad Dragul yenilmiş ve iki veliahtını Osmanlı'ya esir vermiştir. Hatta Voyvoda 12 yaşındayken kardeşiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun esiri olarak Tokat Kalesi'nde hapsedilmiştir. , senelerce bir şehzade gibi eğitim görmüştür. Önceleri Fatih Sultan Mehmet'in ordusunda bir komutan olarak savaşan Voyvoda, 1456'da Osmanlı'nın desteğiyle Eflak'ın başına geçmiş, ancak sonra isyan etmiştir. Ayrıca vahşi işkence yöntemleri ve esirlerini kazığa geçirtmesiyle tanındığı için Kazıklı Voyvoda olarak da tanınan bu tarihi kimliği, Bram Stocker Drakula romanında Transilvanya'da yaşayan bir vampir olarak tasvir etmiştir. Gerçekten de Stocker, vampir kadar karanlık bir kötü karaktere uyarlanabilecek en makul tarihi kişiliği seçmiş olabilir. Örneğin Theodor Aman'ın aşağıdaki tablosu, Voyvoda'yı ziyarete gelen Osmanlı elçilerini resmetmektedir. Bu sahnede Voyvoda, elçilerin sarıklarını kafataslarına çiviletmektedir..
Sonunda 1476'da Osmanlı'ya yenilen Kont Vlad (yani Kazıklı Voyvoda) idam edilmiştir. Hatta öldüğünü kanıtlamak için Voyvoda'nın kafası, bozulmaması adına bir bal kasesinin içinde Fatih Sultan Mehmet'e teslim edilmiştir.
Gary Shore'un 2015 yılında yönetmenliğini yaptığı bu film ise klişe Drakula hikayeleri gibi Jonathan'ın kalesini ziyaret ettiği vampir Drakula'dan ziyade bizzat tarihte yaşamış Kont Vlad'in hayatını anlatıyor. Elbette ki mitolojik bir hikaye olarak sahnelenen film özellikle Osmanlıları aciz ve şeytani göstermesi sebebiyle Türk izleyiciler tarafından pek beğenilmedi. Milliyetçilik damarlarını bir kenara bıraktığımızda Luke Evans'ın başrolünü canlandırdığı film ise karamsar anlatımıyla sinematografik olarak çok güzeldi.
8) Mısır Tanrıları
Film, Mısır mitolojisindeki tanrıların aralarındaki savaşı anlatan harika bir anlatıma sahip. Güneş Tanrısı Ra, Çöl Tanrısı Seth, Nil Tanrısı Anuket gibi Mısır hiyerogliflerinde de geçen mitolojik karakterleri barındıran filmin başrolünde Nikolaj Coster'ı ve anti-kahraman rolünde 300'den bildiğimiz Gerard Butler'ı görüyoruz. Film tam bir görsel şölen olmasına rağmen animatik sahneleri nedeniyle çok beğenilmedi. Maalesef zor bir tür ve bu türde iyi film çıkarmak daha zor.
9) Pers Prensi: Zamanın Kumları
Ortaçağ'da İran'da yaşayan Prens Dastan (destan)'ın hikayesini anlatan 2014 yapımında Jake Gyllenhaal yer alıyor. Walt Disney prodüksiyonu olan filmde Disney'in çocuksu heyecanını görüyoruz; bu noktada yetişkin filminde görmek istediğimiz karanlık, kan ve gözyaşı dolayısıyla da gerilim bu filmde mevcut değil.
10) Herkül Efsanesi
Yunan mitolojisi yine Zeus'un çapkınlıkları sonucu yarı-tanrı bir çocuk daha dünyaya getirmiş ve olağanüstü güçteki bu çocuk Zeus'un karısı Tanrıça Hera'nın en büyük intikam takıntısı haline gelmiştir. Aslında başta ismi Alcides olan çocuğun varlığını Hera keşfedince, koruyucu ailesi çocuğa "Hera'nın gururu" anlamına gelen Herakles (Herkül) ismini vererek Tanrıçayı yumuşatmak istemiştir. Herkül zamanla Hera'nın oyunları yüzünden delirmiş ve çocuklarını öldürmüştür. Bunun kefareti olarak tanrılar da ona 12 görev vermiştir. Herkül'ün mitsel maceraları da bu görevlere dayanmaktadır.
Herkül temasıyla anlatılan oldukça fazla yapım var olmasına karşın aklımızda kalan en sevdiğimiz 1995-99 yılları arasında yayınlanan Kevin Sorbo'nun başrolünde yer aldığı Herkül dizisiydi. Tabii zamanla beyaz perdeye yeni animasyon ve çekim teknolojileriyle birlikte daha görsel olarak doyurucu yapımlar girmiştir. Bunlardan bir diğeri de Dwayne Johnson'ın oynadığı Herkül: Özgürlük Savaşçısı'dır, ancak bu listeye onu almadık. Dwayne Johnson'ın Herkül'ü biraz daha animatik ve biraz daha komedi unsurları içeren bir yapımdı. Onun yerine en sevdiğimiz Herkül temalı mitolojik film olan Herkül: Efsane Başlıyor'u konu aldık. Mükemmel bir casting ile Kellen Lutz ve Spartacus dizisinden bildiğimiz Liam McIntyre filmde yer alıyor.
Bonus: Truva
Daha önce belirttiğimiz gibi bu başlıkta mitolojik karakterler ile çekilmiş filmlere değil, anlatımı da mitsel olan fantastik filmlere yer vereceğimizi söylemiştik. Ancak bir kült haline gelen Truva filminde çokça mitolojik karakter yer alsa da doğaüstü sahneler veya Tanrıların varlığı yer almıyor. Gayet realistik bir anlatımı olan filmde ara ara Archilles'in annesinin geldiği veya topuğundan vurulduğu sahneler dışında mitsel bir ilerleyiş mevcut değil, yalnızca karakterlerin kendi inançlarındaki mitsel öğelerin bahsi geçiyor. Film fantastik film türü sınıfına koyulamadığı gibi geri kalan her şey savaş filmi segmentinde. Ancak tarih
filmi de denilemez çünkü tarihçiler Truva Savaşı diye bir olayın gerçekleşmediğini söylüyorlar. Yine de Homeros, İlyada ve Odessa destanında bu savaşa yer vermiş, Homeros'un bu destandaki Truva Atı metaforunu da Çanakkale Biga yarımadasında gördüğü antik Truva Atı heykelinden esinlenerek destanına eklediği tahmin edilmektedir. Çanakkale'deki antik Truva Kenti ise 1998 Unesco Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.
Yalnız küçük bir bilgi; uzun zamandır Çanakkale'de yer alan Truva Atı antik bir eser değildir, onun canlandırmasıdır. Heykel (yukarıda gördüğünüz), 1975'e bir Alman belgesel için sanatçı İzzet Senemoğlu tarafından inşa edilmiştir ve Truva ören yerinde beklemektedir. Bunun yanı sıra bir diğer Truva Atı heykeli de şu anda Çanakkale merkezde yer almaktadır. O da mevzu bahis olan 2004 yapımı meşhur Truva filminde kullanılan ahşap heykeldir ve Warner Bros tarafından Çanakkale belediyesine hediye edilmiştir.
Efsanevi filmde Brad Pitt, Eric Bana, Orlando Bloom, Rose Byrne, Diane Kruger, Sean Benn gibi dev bir kadro, stop motion çekim efektleriyle ve Josh Groban müzikleriyle seyircinin beynine unutulmaz sahneler kazıyor. Truvayı da bonus olarak bu listeye fantastik film olmasa bile mitsel öğeleri anlatan bir savaş filmi olarak eklemek istedik.
Comments